Szosą Brzeską

Warszawa-Siedlce-Terespol



W skrócie:
http://www.pragapld.waw.pl/pomnik-szosy-brzeskiej....
https://warszawanieznana.wordpress.com/2010/05/21/...

W latach 1820-1823 wybudowano brukowaną drogę (AERE PUBLICO SILICE STRATA) łączącą Warszawę z Brześciem. Mimo, że solidnych dróg łączących Warszawę z innymi miastami wybudowano i wyremontowano w tym okresie kilka, to ta jedna, jako budowana zupełnie od podstaw stała się pewnym symbolem. Jednym z inicjatorów jej budowy był Stanisław Staszic - dyrektor generalny Wydziały Przemysłu i Kunsztów w ówczesnym odpowiedniku MSWiA, jeden z czołowych przedstawicieli polskiego oświecenia, działacz społeczny i propagator idei (od)budowy polskiego przemysłu.
Szosa brzeska wybudowana została zupełnie od zera. W przeciwieństwie do szosy kaliskiej, radomskiej czy grójeckiej nie była wytyczona śladem starych działających niemal od średniowiecza szlaków i pewnie dlatego jej budowa była tak ważnym wydarzeniem. Swoją drogą to ciekawe, że te stare szosy są wytyczone niemal od linijki. Jadąc do Terespola praktycznie nie musiałem sięgać po mapę bo moja droga zawsze biegła prosto. Do tego równy szpaler drzew pamiętających jeszcze remont drogi z lat 30. XX w.
Jej budowa była podyktowana względami polityczno-ekonomicznymi. Usprawniono komunikację Warszawy z Imperium Rosyjskim, a tym samym ułatwiono transport towarów i surowców z Królestwa Polskiego w głąb chłonnego rynku carskiej rosji. Ciekawe w jakim stopniu zależało na tym trakcie carskim wojakom... Chyba bardzo, bo droga była wyjątkowo szeroka. Jej walory militarne (jeśli tak można powiedzieć) wykorzystali Rosjanie do przemieszczenia swoich oddziałów w czasie Powstania Listopadowego - duża część bitew z 1831 r. miała miejsce właśnie wzdłuż tego traktu.

W sumie budowa szosy brzeskiej była pierwszym takim przedsięwzięciem w naszej historii. Oba końce szosy ozdobiono dwoma bliźniaczymi żeliwnymi obeliskami. Jeden ustawiony został przy Grochowskiej w Warszawie a drugi w Terespolu (przedmoście Brześcia). Powierzchnia obelisków ozdobiona została reliefami przedstawiającymi trzy największe miasta leżące przy na trasie: Warszawę (na reliefie jest podobizna Zamku Królewskiego i kopuła ewangelickiego kościoła św. Trójcy), Siedlce (charakterystyczna bryła ratusza) i Brześć (zamek w Brześciu, kościół i most nad Bugiem) oraz realistyczne scenki pokazujące proces budowy drogi ("w trudzie i znoju"). Trochę trąci to socrealistyczną deifikacją ludu pracującego... ale chyba widać, że idee socrealu są kontynuacją wzorców z poprzednich epok. Wiele tu też nawiązań do antyku.
Ciekawostką jest fakt, że zarówno na terespolskim jak i na warszawskim obelisku znajdują się puste miejsca po medalach pierwotnie przymocowanych do pomnika - upamiętniały one cara więc, jak tylko było to możliwe, zostały zdemontowane... ale nie do końca. Nie wiem czy przez nieuwagę, czy splot wydarzeń na warszawskim monumencie wciąż widnieje medalion z łacińskojęzyczną inskrypcją o treści mniej więcej takiej: "Aleksander I Pawłowicz, cezar, august, imperator rosyjski, król polski, zlecił budowę drogi". Dużo się takich zabytków nie uchowało.
Na innym medalu widać przedstawienie Janusa - rzymskiego boga, patrona dróg, mostów i wszelakich początków.
W historii drogi łączącej Warszawę z Brześciem przewija się historia Polski, Rosji i starożytnego Rzymu. Taka ciekawostka.